Als je mensen vraagt: wat kenmerkt jongeren? Dan krijg je vaak antwoorden als ‘impulsief, roekeloos, risicovol’. Stereotypen zijn bijvoorbeeld: jongeren zijn roekelozer in het verkeer, ze experimenteren met alcohol en drugs, en ze stunten met hun scooters. Misschien herken je dit soort gedrag bij jezelf of bij je leeftijdsgenoten, of denk je juist: dit doe ik echt nooit! Toch kun je je afvragen: waar komt dit soort gedrag vandaan?
Impulsief of afwegen
Of jij nu iemand bent die weinig of veel risico’s neemt, over het algemeen nemen jongeren meer risico’s dan kinderen en volwassenen. Een risico nemen is iets doen met kans op een slechte uitkomst. Denk maar aan geld verliezen bij gokken, uitgelachen worden door je vrienden als je iets geks doet, of vallen bij bergbeklimmen. Maar waarom zou je het dan doen? Omdat risico’s nemen natuurlijk ook wat kan opleveren: zoals geld winnen, populair worden bij je vrienden, of de top van een berg bereiken.
Bij veel beslissingen die we nemen wegen we de kansen en uitkomsten goed af. Je kunt er dan heel bewust voor kiezen om een risico te nemen. Maar soms gebeurt het impulsief: je denkt niet na over alle consequenties of je wordt gedreven door de ‘fun of it’. We denken dat jongeren vooral geneigd zijn wat meer impulsieve risico’s te nemen. Bijvoorbeeld omdat ze nieuwsgierig zijn, minder ervaring hebben dan volwassenen, of wat meer beïnvloedbaar zijn door vrienden en vriendinnen.
Brein-feit: Hersenactiviteit en risicogedrag hangen samen
Adolescenten die in het dagelijks leven niet zo veel risicovol gedrag vertonen, laten meer activiteit zien in hersengebieden die belangrijk zijn voor controle. In de afbeelding is te zien dat dit voorin de hersenen gebeurt.
Het brein uit balans
In het brein zijn er gebieden die reageren op beloning en straf op de korte termijn. Deze gebieden vormen samen het limbisch systeem. Andere hersengebieden zijn betrokken bij het onderdrukken van ongewenst gedrag en het beheersen van impulsen. Deze gebieden zitten met name voorin de hersenen (de prefrontale cortex).
Tijdens de adolescentie denken we dat de balans tussen deze hersengebieden nog niet helemaal volwassen is: de prefrontale cortex is nog in ontwikkeling en werkt niet altijd goed samen met het limbische systeem. Zo zijn jongeren gevoeliger voor korte-termijnbeloningen, worden ze wat sneller beïnvloed door de situatie en lukt het niet altijd even goed om impulsen te beheersen. Misschien verklaart deze ontwikkeling van de hersenen waarom jongeren meer geneigd zijn om risico’s te nemen.
Natuurlijk nemen niet alle jongeren altijd risico. Jongeren verschillen in hoe veel risico ze nemen, en dit kan je ook zien in het brein. Zo blijkt uit onderzoek dat jongeren die in het dagelijks leven minder risico’s nemen, meer activiteit in de prefrontale cortex vertonen. Dus als groep nemen jongeren meer risico, maar onderling zijn er zeker verschillen!
Een gezonde dosis risico
Is risicogedrag dan altijd slecht? Dat lijkt weer te kort door de bocht. Zo liet onderzoek zien dat jongeren meer geld verdienden dan volwassenen met een risicospel, omdat ze meer durfden. Volwassenen waren dus eigenlijk iets te voorzichtig. Af en toe een risico nemen en soms toegeven aan een impuls kan dus ook goed zijn: het kan helpen de wereld te ontdekken en een plotselinge kans te grijpen als die zich voordoet. Uiteindelijk komt het neer op een gezonde dosis risico.
Brein-fictie: Jongeren kunnen hun prefrontale cortex nog niet gebruiken
Het lijkt een goed excuus: “Ik kan er niets aan doen, want ik kan mijn prefrontale cortex nog niet gebruiken”. De prefrontale cortex ontwikkelt tot ver in de adolescentie door. Jongeren kunnen hun prefrontale cortex prima gebruiken, alleen is dit gebied nog iets minder stabiel en nog niet helemaal volwassen. Dus soms gaat het plannen en nadenken over de lange termijn heel goed en soms wat minder goed … Blijven oefenen!
het onderwerp ‘Risico's nemen’:
Neeltje Blankenstein, MSc.
Promovenda
Risico’s nemenBlankenstein, N. E., Schreuders, E., Peper, J. S., Crone, E. A., & Van Duijvenvoorde, A. C. K. (2018). Individual differences in risk-taking tendencies modulate the neural processing of risky and ambiguous decision-making in adolescence. NeuroImage, 172, 663-673. https://doi.org/10.1016/j.neuroimage.2018.01.085.
Peper, J. S., Braams, B. R., Blankenstein, N. E., Bos, M. G. N., & Crone, E. A. (2018). Development of multiple-faceted risk-taking and the relations to sex steroid hormones: A longitudinal study. Child Development. https://doi.org/10.1111/cdev.13063.