Boodschappers

Hormonen zijn stofjes in het lichaam die werken als belangrijke boodschappers: ze versturen berichten van het ene lichaamsdeel naar het andere. Zo regelen ze allerlei belangrijke functies in het lichaam zoals je groei, de temperatuur van je lichaam, een gevoel van honger en van slaap en ze zijn onmisbaar om kinderen te kunnen krijgen.

Hormonen worden aangemaakt in allerlei klieren – dat zijn een soort hormoonfabriekjes.  Een paar belangrijke hormoonfabrieken in het lichaam zijn de schildklier in je hals, de hypofyse in de hersenen, de bijnieren en de geslachtsklieren (eierstokken in meisjes en zaadballen in jongens).

Op verschillende plaatsen in het lichaam worden hormonen geproduceerd.

Puberteit: hard werken

Nog voor de geboorte zijn de geslachtsklieren al aan het werk: met name in jongens wordt dan al testosteron aangemaakt. Daarna houden de hormoonfabrieken zich stil, en worden pas in de puberteit weer actief. De puberteit is de periode dat een kinderlichaam overgaat in een volwassen lichaam, waardoor men zich na de puberteit kan voortplanten. In deze periode worden de geslachtsklieren hard aan het werk gezet. De meest bekende hormonen die door de geslachtsklieren worden aangemaakt zijn testosteron en oestradiol. Hoewel testosteron als een ‘mannelijk’ hormoon wordt gezien en oestradiol als een ‘vrouwelijk’ hormoon, komen ze beide voor in jongens en in meisjes. De hoeveelheid testosteron is in jongens wel veel meer (ongeveer tien keer zoveel als in meisjes).

Brein-feit: Tweelingen wisselen testosteron uit

Bij een ongeboren jongen-meisje tweeling wisselt het jongetje zijn testosteron uit met zijn zusje. Dit gebeurt via de navelstreng en de placenta van de moeder. Onderzoekers denken dat dit ertoe leidt dat het meisje iets meer ‘mannelijke’ trekken heeft dan meisjes die de baarmoeder niet met een broertje gedeeld hebben.

Hormonen in het brein

Wetenschappers hebben ontdekt dat testosteron en oestradiol hersenontwikkeling beïnvloeden in de puberteit… dat wil zeggen: in ratten! (Ja, een rat komt ook in de puberteit, alleen dat duurt maar twee weken!) De hormonen zorgen er dus niet alleen voor dat je lichaam volwassen wordt, ze veranderen ook je brein. Dit doen ze door zich ‘vast te binden’ aan zogenaamde ontvangers (receptoren) in de hersenen. In ratten is ontdekt dat hun brein niet goed groeit als de puberteit te vroeg wordt gestopt. Er zijn aanwijzingen dat dit hetzelfde werkt in mensen, maar helemaal zeker weten we dit niet. Je kunt bij gezonde kinderen niet zomaar de puberteit stoppen en dan bekijken wat er in de hersenen gebeurt!

Spuug

In ons Brain & Development Onderzoekscentrum onderzoeken wij de adolescentie. Eén van de dingen die wij doen is hormonen in speeksel meten. Deelnemers doen een beetje spuug in een buisje, en uit dat speeksel kunnen de onderzoekers meten hoeveel testosteron en oestradiol het lichaam aanmaakt. Wij (en andere onderzoekers) hebben ontdekt dat meer testosteron ervoor zorgt dat je iets meer risico’s durft te nemen. We weten nu ook dat een gezonde dosis risico’s nemen belangrijk is om op te groeien tot volwassene. Ook al hebben die volwassenen daar soms last van!

Brein-feit: Testosteron remt angst

Wanneer volwassen vrouwen een klein beetje testosteron innemen, herkennen zij boze gezichten sneller en angstige gezichten juist minder snel. Onderzoekers denken daarom dat testosteron een angstremmende werking heeft.