Onder druk

Alcohol drinken en een trekje van een sigaret nemen begint als iets dat mensen willen uitproberen; gewoon om te kijken hoe het smaakt en hoe je er op reageert. Als je het een beetje spannend vindt en liever niet probeert, bestaat de kans dat je toch een keer wordt overgehaald door je vrienden. Ze oefenen groepsdruk uit en geven je dan het laatste zetje om toch een biertje of een sigaret te proberen.

Brein-feit: Adolescente ratten ervaren ook groepsdruk

Ook ratten in de adolescentie worden beïnvloed door groepsdruk bij het drinken van alcohol. Ratten in de adolescentie bleken meer alcohol te drinken in het bijzijn van andere ratten dan wanneer ze alleen waren. Dit gold niet voor volwassen ratten.

Prikkelen

Als je drank of sigaretten gebruikt reageren je hersenen hierop. Zo stimuleren alcohol en sigaretten het limbisch systeem in het brein, wat ook wel het beloningssysteem wordt genoemd. Hier speelt het stofje dopamine een belangrijke rol: alcohol zorgt dat er extra dopamine in het beloningscentrum wordt afgegeven. Deze prikkeling geeft je een fijn gevoel. Alcohol versuft en ontspant daarnaast. Daarom ben je vaak wat trager met reageren. Bijvoorbeeld in het verkeer kan dit erg gevaarlijk zijn.

Het diepgelegen limbisch systeem krijgt extra dopamine door verslavende stoffen.

Ook nicotine in sigaretten zorgt voor meer dopamine waardoor de gevoeligheid van je beloningssysteem verandert. Dat maakt je extra afhankelijk van meer nicotine om je prettig te voelen. Deze veranderingen kunnen het begin zijn van steeds meer willen drinken en/of roken, en daarmee ook het begin van een gewoonte of verslaving. Van een verslaving is sprake wanneer je onder andere vaker of meer gebruikt dan je van plan was, als het niet lukt om te stoppen met gebruik en als je je (school)werk erdoor niet meer goed kunt doen.

Brein-fictie: Van koffie word je sneller nuchter

Koffie drinken helpt niet om sneller nuchter te worden. De cafeïne die je binnenkrijgt met koffie helpt je om wakker te blijven, maar het helpt niet om de effecten van alcohol op je coördinatie- en reactievermogen te verminderen. Je lichaam heeft tijd nodig om alcohol af te breken, en koffie of andere middelen helpen niet om dat proces te versnellen.

Adolescentie: gevoelige periode

De eerste keer alcohol drinken of een sigaret roken gebeurt meestal tijdens de adolescentie. Een reden daarvoor kan zijn dat het spannend is om te doen omdat je onder de 18 jaar geen alcohol en tabak mag kopen in Nederland. Zo’n verbod maakt het uitproberen extra aantrekkelijk voor veel jongeren. In de adolescentie is de kwetsbaarheid voor verslaving groter, want hoe eerder iemand begint met verslavende middelen hoe groter de kans op een latere verslaving is. Daarnaast heeft vooral het drinken van meerdere alcoholische dranken per keer (wat adolescenten meer doen dan volwassenen) nadelige gevolgen voor de hersenontwikkeling, zoals voor het geheugen en het vermogen om te leren.

Bovendien zijn sommige mensen door erfelijke aanleg gevoelig voor verslaving. Dit kan bijvoorbeeld komen doordat ze een minder goed werkend beloningssysteem hebben. Maar gelukkig raken de meeste jongeren niet verslaafd aan alcohol en tabak.